Rotterdams Openbaar Vervoer Museum

De Nederlandse Tramgids van 1933

LIJNENKAARTEN (en zakagenda’s)

Een tram of buskaart, maar dan anders.
Niet het kaartje dat bij de conducteur moest worden gekocht om mee te mogen rijden, maar een kaart waarop je kon zien waar de koets, de bus of de tram reed.

Welke lijn gaat van waar naar waar en via welke route.
Terugkijkend naar de tijd waarin het openbaar vervoer zich ontwikkelde, waren het voornamelijk aanplakbiljetten en krantenadvertenties die de aspirant-reiziger vertelden wat het reisaanbod was.
De trekschuit, de postkoets of het zeilschip waren er slechts voor beperkte groepen. Niet in de laatste plaats omdat er weinig gereisd werd.
Wie dat wel, meestal uit noodzaak deed, kon het ook betalen. Toerisme kwam slechts sporadisch voor en het vervoer diende dan ook bijna altijd het bedrijfsleven of een strikt noodzakelijk familiebezoek.
De vertrektijden en de route stonden aangegeven bij het vertrekpunt en dat was het dan.

Eerst met het toenemen van de bevolking en de daarmee samenhangende stadsuitbreiding deed zich de noodzaak tot meer openbaar vervoer voelen, wat technisch werd ingevuld door op grotere schaal beschikbaar komende van middelen als paard en stoom, beter gezegd de stoomtrein, de stoomtram en de paardentram met uiteraard het vervolg op de postkoets, de paardenomnibus.

Route en tarieven op een aanplakblijet

Het eerste kaartmateriaal
Van de oudst bekende kaart, op een kleitablet dat wordt gedateerd in de 25e eeuw voor Christus, via de oudste kaart van Nederland uit 1526, komen we bij de oudste kaart van Rotterdam van Jacob van Deventer uit 1558.
Een tijd waarin al duidelijk was dat de wereld niet plat was, maar waar een kaart veelal gebruikt werd om aan te geven welk stukje land aan wie toebehoorde.
Van de talloze functies die vandaag aan kaarten worden gegeven bleef het gebruik van kaarten voor de inwoner van de stad beperkt tot wandversiering.
De noodzaak om te weten hoe je van waar naar waar kon komen kwam eerst, zoals hiervoor benoemd, met het toenemen van de bevolking en het stadsoppervlak.

De eerste kaarten waarop wij dan ook lijnen van openbaar vervoer ingetekend zien, zijn die met de routes van de postkoetsen in het begin van de 19e eeuw. In dezelfde periode ontstaat overigens ook de eerste wegenkaart van Nederland waarop de eerste aanzetten voor het Rijkswegennet te vinden zijn.
Pas wanneer in 1846 de trein Rotterdam aandoet zien wij op de eerste kaarten in 1850 uiteraard het station terug en het spoor richting Schiedam en Delft. Op de stafkaart uit 1857 is dan al duidelijk dat Rotterdam zowel vanuit het oosten als het westen van een spoorlijn is voorzien. Ook de eerste kaart waarop diverse veerverbindingen tussen de beide Maasoevers te zien zijn.

De stafkaart uit 1957 met spoorwegen en veren.

Duidelijk wordt ook dat kaarten niet altijd even betrouwbaar zijn. Zo is Rotterdam in 1875 volgens een kaart van E. Miller voorzien van een spoorwegnet waarbij een lijn vanaf het eerste station D.P. via de Goudsesingel naar het Rhijnspoorstation loopt.
Ook de datering is soms onjuist, zoals die van de kaart uit 1860, de eerste overigens waarop de Rotterdamse paardentramlijnen worden aangegeven, waar op basis van juist deze weergave geconstateerd moet worden dat de kaart de situatie van 1880 weergeeft.
Twee jaar eerder, in 1878, is de eerste Tramwegkaart verschenen. Niet uitgegeven door de RTM, maar door J. Vürtheim & Zoon (Hof-stoomdrukkers) en toevallig of niet, de oprichter in 1902 van de Schiedamsche Tramweg Maatschappij.
Eerst in 1890 komt de Rotterdamsche Tramweg Maatschappij met een eigen kaartje. Daarop staan niet alleen de lijnen aangegeven maar ook de gevoerde (modellen) koersborden. In 1898 volgt een tweede kaartje van de RTM waarop al duidelijk is dat er een forse uitbreiding van het net heeft plaatsgevonden.
H.G. Aikema & Co, trachtte ook een graantje mee te pikken en gebruikte op het kaartje, om beter op te vallen, voor enkele lijnen de kleur rood.

Opvallen met een kleur; de kaart van Aikema.

Feitelijk ontstaan er drie soorten kaarten. De uitgaven door de overheid, lees gemeente, die door de vervoerbedrijven zelf en uitgaven door derden, als service of meestal, als verkoopproduct.
Niettemin mag hier ook nog apart worden genoemd de groene zakagenda’s, uitgegeven door ‘De Eendracht’ de vereniging tot exploitatie van een herstellingsoord voor het tramwegpersoneel, die in de meeste uitgaven ook vanaf 1956 een (kleine) lijnenkaart had opgenomen.

Gemeente
De overheidsuitgaven, waarop in de meeste gevallen geen informatie over de lijnen van het openbaar vervoer is terug te vinden, beperken zich tot het tonen van de infrastructuur, viaducten, onderdoorgangen, tunnels en slechts in een een zeldzaam geval ook de rails.
Op de kaarten van de Topografische Dienst, een onderdeel van defensie, die een puur topografisch doel dienden en de herkenning van de omgeving hoog in het vaandel hadden, zijn de straten met rails altijd zichtbaar geweest door de aanduiding met dwarsstreepjes.
Evenmin was er plaats voor de openbaar vervoer lijnen in de door de gemeente uitgegeven stratenboekjes. In de jaren zestig en zeventig bekend als het groene boekje, later als losbladige uitgave.
Een uitzondering vormden de in opdracht van de diverse deelgemeenten vervaardigde plattegronden van hun gebied, meestal uitgevoerd door Citoplan of Falk, waarin altijd ruimte was voor de bus- en tramlijnen.
De dienst Gemeentewerken, later Dienst Stadsontwikkeling en Volkshuisvesting Ds+V heeft ook stadsplattegronden uitgegeven, maar ook daar heeft men zich beperkt tot de spoorwegen en de metro.
Pas in het digitale tijdperk zijn in deze kaarten de tramrails opgenomen.

Overigens mag niet onvermeld blijven dat ook de RET in 1936 een eigen stratengids heeft uitgegeven die echter louter bedoeld was voor gebruik door het eigen personeel (dienstorder 1130/17-8-1936).

Uitgevers
Nijgh en Van Ditmar is in 1900 de eerst bekende uitgever van een plattegrond van Rotterdam waarop informatie over het openbaar vervoer te vinden is. Naast de op elke uitgave aanwezige spoorlijnen, zijn hier de paardentramlijnen ingetekend, zij het zonder lijn of naamaanduiding. De eerstvolgende is het Citoplan dat in een eerste druk/editie van Rotterdam in 1913 verschijnt.

Cito Rotterdam, 1913

Deze uitvoering is afwijkend in die zin dat de lijnen hier niet zijn ingetekend maar dat de lijnnummers langs de routes zijn aangegeven.
De uitgave van W.J. van Hengel in 1925, die zich verzekerd had van de medewerking van de tekenaar van Gemeentewerken J. Treffers, doet het beter. Alle tramlijnen zijn met zowel met de route als het lijncijfer ingetekend.
Van een organisatie als de V.V.V. zou je eenzelfde inspanning mogen verwachten, maar niets is minder waar. De plattegrond die de VVV in 1930 uitgaf beperkt zich tot de spoorlijnen en zelfs die van de goederensporen, maar van tramlijnen, of de sinds 1928 actieve buslijnen, is geen sprake.
Het Citoplan van 1938 was wederom een vooruitgang voor de gebruiker van openbaar vervoer. Als extra bovenop de eerdere uitgaven waren nu ook lijstjes opgenomen van veerdiensten, tram-, en autobuslijnen.
In de uitgave van een jaar later waren nu zelfs de tram- en buslijnen duidelijk met lijnen aangegeven, bovendien waren nu de lijnnummers bij de eindpunten in een rondje geplaatst. Ook de plattegronden van “Falk” toonden altijd bus- en tramlijnen.
De uitgave van Metropool die begin 1940 verscheen beperkte zich, net als de oudste Citoplan, tot alleen de lijnnummers langs de route.
Dat werd eerst goedgemaakt in 1968 door de uitgave van een kleine plattegrond met de contouren van Rotterdam, waarop de tram-, bus-, en metrolijnen met vermelding van lijnnummers waren ingetekend.
Citoplan bleef het goed doen. Zelfs op de 71e versie van de Rotterdamkaart in 1959, zijn de lijnen met de lijnnummers, net als thans, nog steeds ingetekend.

De RET
Waar, zoals wij hebben gezien de RTM slechts in zeer beperkte mate een plattegrond van de lijnen publiceerde en de RETM voor zover bekend alleen in 1908 en in 1918 een weliswaar uitgebreide tramgids met een plattegrond heeft uitgegeven, was het de RET die als gemeentelijke dienst meer het nut zag en in 1929 met een eerste publicatie kwam welke een regelmatig vervolg zou krijgen. De TRAMGIDS der Rotterdamsche Electrische Tram ingaand 1 mei 1929.
Een klein vouwblad met een lijnenkaart in rood en zwart, tonend de situatie van Overgangsplan A en met de belangrijkste informatie rond tarieven, routes, kaartjes en dienstregeling. Met een formaat van ca. 31×36 cm was het een goed begin als service aan de reiziger.

De eerste officiële Lijnenkaart van de RET

De eerstvolgende uitgave in 1931, op een wat groter formaat van 51×38 cm, zou de basis zijn van een gekleurde lijnenkaart die zich tot en met 1965 zou weten te handhaven. Bovendien de basis voor de lijnkaarten zoals deze in een grotere uitvoering in vele abri’s en wachthuisjes te vinden zouden zijn. Ook deze kaart bevatte routes, tarieven, wenken en zelfs de nachtdiensten t.b.v. het personeel maar ook toegankelijk voor reizigers.
Wel was de naam veranderd want de uitgave heette nu Tram- en autobusgids. De prijs was, gezien het grotere formaat en de kleurendruk verhoogd van 2½ naar 10 cent.

Tramweggids RETM 1908

De naamgeving veranderde daarna opmerkelijk genoeg weer. Want hoewel het busvervoer zelfs in belangrijkheid toenam gingen de lijnenkaarten van 1934, 1936 en 1937 weer als Tramgids over de toonbank.
Het was niet de enige verandering want de prijs was weer omlaag gegaan naar 5 cent terwijl het formaat was toegenomen tot 45×61 cm en het kleurgebruik was gebleven.
De nu grote uitvouwbare kaart was aan een zijde voorzien van de lijnenkaart en aan de andere zijde was alle informatie per bus/tramlijn opgenomen inclusief secties, haltenummering, route, tijden en diensten. Ook de nachtdiensten voor het personeel, nu met bussen uitgevoerd, en de tarieven waren uitgebreid opgenomen.

Tramgids RET 1936

Tram- en Autobusgids RET 1940

Naast deze lijnenkaarten bracht de RET in 1934 ook nog de R.E.T. gids uit, een brochure waarin de reiziger voor 10 cent werd voorgelicht over Goedkoop, Veilig en Snel stadsvervoer, met uitgebreide informatie over de tarieven, de verschillende soorten kaartjes, de routes en de frequenties van de tram- en buslijnen. Tevens de vertrektijden van de eerste en de laatste diensten en de duur van de rit. Daarin geplakt zat weer een lijnenkaart.

Het kleine losse kaartje van het Korte Tarievenplan.

Ook in 1936 verscheen een aparte brochure, die alles te maken had met de invoering van het nieuwe tramtarief (dat ook voor bussen bleek te gelden), per 1 juli van dat jaar. Per lijn was te zien hoeveel een (deel) van de rit kostte en ook welke kaartjes er te koop waren.
De eerstvolgende lijnenkaart was die van januari 1940. Hetzelfde formaat, dezelfde prijs van 5 cent maar nu wel met een meer correcte naam; Tram- en Autobus Gids ook het voorfront werd aangepast met een donkere achtergrond. Verder geen inhoudelijke veranderingen behalve uiteraard de enkele wijzigingen in routes t.o.v. de laatste kaart in 1937.
De eerstvolgende kaart, in overigens dezelfde uitvoering zou, genoodzaakt door de oorlogsomstandigheden, al in oktober van 1940 verschijnen. Dezelfde omstandigheden waren er de oorzaak van dat de volgende pas in
1949 zou verschijnen. Ook daarin geen grote wijzigingen ten aanzien van de opgenomen informatie en uitvoering.

In 1951 verscheen de volgende lijnenkaart op het iets grotere formaat van 48×67 cm, en met een prijsverhoging tot 15 cent.
De uitgaven in de jaren daarna waren weer op het vorige formaat en voor de prijs van 25 cent, maar zonder verdere grote wijzigingen. Wel veranderde de lay-out van de informatie rond tarieven, routes en tarieven.
In juni 1965 krijgt de Tram- en Autobus Gids een iets ander aanzien. De lijnenkaart zou voor het laatst in de tot nu toe bekende uitvoering verschijnen, zij het voor het eerst vergezeld van reclameteksten.
Pas in de volgende uitgave van 1967 zou zich een transformatie voltrekken. Formaat en prijs blijven ongewijzigd evenals de aanwezige reclame, maar de uitvoering van de kaart veranderd in een voor velen onaantrekkelijk grafisch geheel van rechte en schuine lijnen en blokken. De verstrekte informatie omvatte nog steeds de routes, tarieven en informatie over de eerste en laatste diensten.

Tram- en Autobusgids 1958

Tram- en Autobusgids 1965

Tram- en Autobusgids 1967-juli

Tram- en Autobusgids 1967-september

Tram- en Autobusgids 1968

Tram- en Autobusgids 1969

Tram- en Autobusgids 1970

De schematische plattegrond zou zich tot 1974 weten te handhaven terwijl het aanzien van de gids in de jaren 1968 en 1969 wat werd aangepast. Verder bleven prijs en uitvoering ongewijzigd zij het dat uiteraard in 1968 met de ingebruikname van de metro de lijnenkaart er aanzienlijk anders uitzag.
De Gids voor metro, tram en bus zoals deze sinds 1969 heette kreeg in 1970 een ander jasje. Formaat, uitvoering en informatie bleven verder ongewijzigd, alleen de prijs werd verhoogd tot 35 cent. De gids bleef er zo tot en met 1974 uitzien.

In 1974 voltrekt zich echter het zoneplan. Het openbaar vervoer in Nederland krijgt te maken met zones, een moderne versie van secties en het complete bestand aan vervoerbewijzen wordt aangepast. Zo ook de kaart die nu in als een uitvouwbrochure verschijnt met aan de ene zijde de oude vertrouwde kleurenweergave van het -uitgebreide- vervoersgebied, de schematische kaart is verdwenen, en aan de andere zijde alle informatie over het zoneplan, de kaarten en de tarieven. De route informatie blijft achterwege, maar de kaart is wel gratis.
Eenzelfde uitvoering verschijnt in de jaren 1977, 1978 en 1979. Wel is het formaat gegroeid naar 87×60 cm en is er beperkt informatie in vreemde talen opgenomen. Maar de kaart is nog steeds gratis.
In 1981 is het formaat aangepast naar 66×60 cm, de naam gewijzigd in simpelweg ‘lijnenkaart’ en de hoeveelheid informatie aanzienlijk uitgebreid. Hoe komt u waar; ziekenhuizen, zwembaden en begraafplaatsen en allerlei andere objecten evenals informatie over het streekvervoer. De daadwerkelijke lijn- en route-informatie is daarmee vervallen.

Gids 1974

Gids 1977

Gids 1978

Gids 1979

Gids 1981

In 1982 krijgt de lijnenkaart een uiterlijk. Een vierkant vouwblad op een formaat van 60×66 cm maar met aanzienlijk meer informatie. Duidelijk is dan al de ommezwaai naar de regionale aanpak die met de zonekaart al was ingezet. Meer vreemde talen zoals Turks, Spaans en Arabisch, de routes van alle lijnen en detailkaartjes van knooppunten sieren deze nieuwe uitvoering.
Het formaat verandert niet meer tot 1989, alleen het aanzien verschilt vanaf oktober 1984 en wederom vanaf 1987. Wel wordt in 1986 weer overgeschakeld op een schematische weergave van de kaart maar dat blijkt waarschijnlijk een foutje want het jaar daarop is de originele plattegrond weer teruggekeerd.

Gids 1982-5

Gids 1982-9

Gids 1984

Gids 1987

Gids 1989

Gids 1990

Gids 1991

Gids 1992-6

Gids 1992-9

Gids 1992-9

Gids 1993-9

Gids 1994-5

Gids 1995-2

De uitgaven van 1989 en 1990 (in dat jaar verschijnen er 3! uitgaven), krijgen een ander voorfront en het al in 1987 ingevoerde nachtbusnet krijgt een prominentere kaart. Het wordt zelfs vermeld op de voorzijde van de brochure. Ook het stadsgebied wordt met een grotere detailkaart weergegeven.
Dan breekt voor de lijnenkaart een nieuwe periode aan. De 7 uitgaven vanaf september 1991 tot en met februari 1995 houden wel hetzelfde formaat, maar krijgen als titel ‘De Lijn’ bus, tram, metro, nachtbus.
Wel wordt de voorzijde van elke uitgave opgesierd met een ander getekend beeld van een bekende Rotterdamse plek.
Met de uitgave van september 1995 wordt niet alleen het gevouwen vierkante formaat verlaten en is de opgevouwen versie ca. 10×21 cm groot, ook wordt gekozen voor een steviger papiersoort. De lijnenkaart wordt nu verdeeld in een oostelijk en een westelijk deel van het gebied op de voor- en achterzijde. Door het uiteindelijke formaat terug te brengen tot 48×63 cm is er wel veel minder ruimte voor toegevoegde informatie. Die blijft dan ook beperkt tot een detailkaart van het centrum en een kaartje van het nachtbusnet. Wel wordt van de diverse knooppunten vermeld welke tram-, bus-, en/of metrolijnen er te vinden zijn. Ook is het al jaren opgenomen kleine overzicht met zones opgenomen. Overigens is de titel van de uitgave gewijzigd in ‘De Lijnen’.

Gids 1996-6

Gids 1996-8

Gids 1997

Gids 1998

Gids 1999

Gids 2000

Die titel en het formaat blijven gehandhaafd tot en met 2000. Wel een ander voorfront met zo nu en dan wisselende fotootjes van vervoermiddelen, uitgezonderd die van juni 1996 waarop twee kleine foto’s van Delfshaven en de Paalwoningen. Ook de zomerdienstuitgave (8 juni tot 7 september) van 1998 wijkt af door de keuze van een glanzende dunnere papiersoort.
De informatie in die jaren blijft gelijk aan de jaren ervoor, alleen verdwijnt het kaartje van het nachtbusnet en wordt het blokkerige zonekaartje vervangen door een echte (kleine) plattegrondkaart.
In 2001 is het nachtbuskaartje weer terug, is de titel gewijzigd in; De lijnen van de RET, en is er een ander voorfront met foto’s.

Vanaf de uitgave van 4 november 2002 wordt weer gekozen voor een andere aanpak. Tot en met 2008 elk jaar een ander voorfront en een gewijzigd formaat van 60×72 cm. Dat gecombineerd met een duidelijke plattegrond van het gehele vervoersgebied op één zijde en een detailkaartje van het centrum, zorgt voor een goede informatie. De andere aanpak kenmerkt zich ook door de aanvullende informatie waarbij men kiest voor het vermelden van nieuws en wijzigingen. In 2002 wordt het nieuwe buslijnennet met een aparte kaart en de routevermeldingen onder de aandacht gebracht. In 2003 de nieuwe zone-indeling met aparte kaarten voor de buslijnen en de tram- en metrolijnen. In 2004 verschijnen 4! kaarten. De eerste, geldig van 1 maart tot 23 mei brengt de TramPluslijnen onder de aandacht en met een apart kaartje de daarmee samenhangende wijzigingen rond de ingebruikname van de IJsselmondelijn. De versie van 24 mei tot en met 22 augustus geeft alle informatie over het nieuwe buslijnennet en die van 23 augustus over de gewijzigde bus- en tramroutes.

Gids 2001

Gids 2002

Gids 2003

Gids 2004-3

Gids 2004-5

Gids 2004-8

Gids 2004-10

Gids 2005-1

Gids 2005-10

De laatste uitgave van 25 oktober 2004 is deels gewijd aan de nieuwe lijn naar Carnisselande.
Ook de twee uitgaven in 2005 vermelden de wijzigingen maar ook is er extra aandacht voor de keuzes in vervoerbewijzen waarbij de uitgave van 31 oktober de invoering van de OV-chipkaart en de nieuwe Schiedam-Vlaardingenlijn onder de aandacht brengt.
De lijnenkaart van 2006 gaat ook op die toer en meld specifiek alle wijzigingen per 7 januari. Inclusief de BOB-bus en het doorzettende gebruik van de OV-Chipkaart.

Dan komt de laatste grote wijziging in beeld; de consequenties van de Stadsregio.
De lijnenkaart 2007, ingaand 10 december 2006. Een lachebekje aan de ene zijde en aan de andere zijde de Connexxion uitvoering met de vermelding Stadsregio Rotterdam. Het uitgevouwen formaat wordt vergroot naar 70×72 cm. Aan de ene zijde het Rotterdamse (RET) vervoersgebied en aan de andere zijde dat van Connexxion, zich uitstrekkend van Wassenaar tot Heerjansdam. Dat er daardoor, naast een klein centrumdetailkaartje, een kaartje van de Randstadrail en wat knooppuntoverzichten geen plaats meer is voor andere informatie, mag duidelijk zijn. De lijnenkaart van 2008 wijkt daar niet van af.
Vanaf 2009 (ingaand 14 december 2008) is de lijnenkaart compleet nieuw uitgevoerd. De combinatie RET, Qbuzz, Connexxion verschijnt op de voorzijde, waarbij Qbuzz vanaf 2013 weer zou verdwijnen.
Het uitgevouwen formaat is iets groter, 76×80 cm en het jaar 2009 is op slechte kwaliteit glanzend papier uitgevoerd. De oostzijde van de regio op de ene kant en de westzijde op de andere kant. Een apart kaartje voor Randstadrail en een zonekaartje maken het geheel compleet. Verdere informatie ontbreekt.

Gids 2006

Gids 2007 achter-zijde

Gids 2007 voor-zijde

Gids 2008

Gids 2009

Gids 2013

Overigens moet vanaf 2010 de kaart weer gekocht gaan worden voor de prijs van 1 Euro.
De lijnenkaarten vanaf 2012 verschillen verder niet meer van die uit voorgaande jaren, zij het dat het formaat 69×80 is geworden.
Vermeldenswaard is uiteraard wel dat vanaf 2012 de kaart ook digitaal, als pdf, op de website van de RET te downloaden is.

Overzicht uitgegeven lijnenkaarten

Fotogalerij lijnenkaarten; Let op; de kwaliteit is door de gebruikte techniek niet optimaal!

De groene zakagenda’s
Op 10 december 1909 werd opgericht “De Eendracht”, Vereeniging tot exploitatie van een herstellingsoord voor tramwegpersoneel.
In 1912 werd voor dat doel in Voorthuizen de villa Azareël aangekocht om als sanatorium te worden ingericht. In de loop der jaren is het herstellingsoord diverse malen aangepast en verbouwd om aan de eisen van de tijd te kunnen voldoen. Tegenwoordig is op het terrein een bungalowpark aangelegd en sinds 1982 maakt de Vereniging deel uit van de federatie van RET-personeelsverenigingen.

Het overzicht van uitgegeven zakagenda’s door De Eendracht.

Een van de middelen om in de benodigde financiën te kunnen voorzien was de uitgave van de groene “Zak-Agenda” zoals deze werd genoemd waarmee in 1917 werd aangevangen. Dat aan een dergelijke vereniging behoefte was bleek onder meer bij het 10-jarig bestaan in 1920 toen vastgesteld kon worden dat “in dit tijdsverloop 200 personen van beiderlei kunne en elken leeftijd, ter verpleging werden uitgezonden of in het eigen Herstellingsoord opgenomen.”
De aanvankelijke prijs van 10 cent werd in de jaren 1920 en 1921 verhoogd tot 20 cent. Maar met het aanbreken van de crisistijd weer verlaagd tot 10 cent welke prijs tot en met 1939 werd gehandhaafd.
In 1940 werd gestopt met de uitgave. Eerst in 1949 werd deze hervat en voortgezet tot en met 1974.
De prijs na de oorlogsjaren bedroeg aanvankelijk 35 cent en werd eerst in 1956 verhoogd naar 40 cent. In 1965 kostte de agenda 50 cent, welke prijs tot 1970 kon worden gehandhaafd. In 1970 volgde een prijsverhoging van een 10 cent en het jaar daarop een forse verhoging tot 1 gulden. Voor de laatste uitgave in 1974 moest 1,25 worden betaald.
Als agenda was de uitvoering meer gericht op het geven van informatie dan als notitiemiddel voor afspraken. De ruimte daarvoor, aanvankelijk beperkt tot een bladzijde per maand, liep aan het einde van de uitgave op tot een witruimte per dag van 7×2,5 cm. De informatie was uitgebreider.
Standaard was er de opname van de tram- en buslijnen en hun route, de tijden van hoog- en laagwater in Rotterdam, de tijden van zonsopgang en zonsondergang. Maar ook was er ruimte voor titulatuur, posttarieven, plattegronden van de schouwburg, maten en gewichten en diverse openingstijden. Ook hoe je bij de veren en de stations moest komen, de eerste en de laatste bus/tram, afstandentabellen, feest- en gedenkdagen en meer van dat soort algemeenheden. De opening van het feijenoordstadion was er waarschijnlijk de oorzaak van dat in 1939 de plattegrond van de Groote Schouwburg plaats moest maken voor die van het stadion. Het zou overigens wel de enige opname van die plattegrond blijven want deze keerde later niet meer terug.

De oplage in de eerste jaren is onbekend zij het dat in 1922 werd gemeld dat de oplage was vergroot. Het jaar daarop bedraagt de oplage 30.000 stuks, welke in 1930 wordt verhoogd tot 35.000 en in 1932 tot 40.000. Maar de economische situatie verslechterd en in 1936 gaat men terug naar 25.000. Met de uitgave van 1939 verschijnt dan de laatste zakagenda.
Met een oplage van 25.000 wordt in 1949 een herstart gemaakt en de jaren daarna wordt deze telkens iets verhoogd tot in 1968 de maximale oplage van 80.000 stuks wordt bereikt.
Ook het formaat wijzigt net als de uitvoering zo nu en dan, zij het in geringe mate. De kleur groen wijzigt wat, het formaat varieert tussen de 7×11 en 8,5×12,5 en de uitvoering was de ene keer dof en de andere keer glanzend. Vanaf 1971 kreeg de agenda met een geplastificeerde buitenzijde zelfs een wat luxe aanzien.

In dit verhaal is de opname van lijnenkaarten interessant.
Het eerste jaar dat deze in een formaat van ca. 24×17 cm werd opgenomen was in 1931. Daar werd echter in de latere jaren geen vervolg aan gegeven en het zou tot 1956 duren voor deze, met speciale toestemming van de directeur van de R.E.T. terugkeerde in een afmeting van ca. 20×27 cm. Dat bleek echter zo’n succes dat deze gehandhaafd bleef tot de laatste uitgave in 1974. Maar ook dient gelet op kaartgebruik ook het jaar 1927 te worden genoemd toen de agenda eenmalig werd uitgegeven met een havenkaartje met nummers van steigers e.d. In verband met de kosten werd daar echter geen gevolg aan gegeven.

De diverse uitvoeringen van de agenda’s:

Eendracht-1920

Eendracht-1922

Eendracht-1923

Eendracht-1924

Eendracht-1925

Eendracht-1928

Eendracht-1929

Eendracht-1930

Eendracht-1949

Eendracht-1950

Eendracht-1959

Eendracht-1961

Eendracht-1964

Eendracht-1965

Eendracht-1966

Eendracht-1971

Van de lijnkaarten die in de zakagenda’s waren opgenomen is een speciale fotopagina beschikbaar. Klik hier voor die afbeeldingen.