Rotterdams Openbaar Vervoer Museum

De RET busgeschiedenis in de periode 1946-1956

De teksten van deze artikelenserie zijn grotendeels gebaseerd op door Carel Scholte geschreven verhalen.

Voor meer foto’s klik hier
Voor meer technische informatie klik hier

Het tijdperk van de Saurer

De RET voerde na de oorlog een vernieuwing van haar wagenpark door, waarbij grote series Saurer-autobussen in dienst werden genomen. In 1947 bestelde zij een reeks van 60 wagens, welke 201-260 werden genummerd. De wagens hadden een 6-cilinder Saurer-dieselmotor van 100 pk vermogen. De nummers 201-220 en 226-235 droegen een carrosserie van Verheul en de nummers 236-260 hadden een carrosserie van Allan. De nummers 221-225 werden geheel compleet door Saurer afgeleverd.
Hadden deze wagens aanvankelijk 62 plaatsen (25 stuks) of 60 plaatsen (35 stuks), waarvan 37, respectievelijk 36 zitplaatsen en 25 respectievelijk 24 staanplaatsen, deze getallen werden geleidelijk opgevoerd tot 37 zitplaatsen en 39 staanplaatsen in 55 van de wagens en tot 41 zitplaatsen en 24 staanplaatsen in de overige vijf, genummerd 221-225.

In 1947 werden 14 stuks in dienst gesteld; de nummers 201, 203-209, 211-213 en 218-220. In 1948 kwamen er 25 bij, te weten 202, 210, 214-217, 221-225, 226-235
en 236-239. In 1949 werden de laatste 21 stuks, de nummers 240-260, in bedrijf gesteld.
In 1950 werden de nummers 201-215 en 226-250 verbouwd tot eenmanswagens In 1951 gevolgd door 216-220 en 251-260.

In 1959 werden de wagens 202, 240 en 243 als eerste van deze serie afgevoerd. In 1960 werden zij gevolgd door de nummers 208, 227, 228, 234 en 246. In 1961 werd het grootste gedeelte van de serie uit het wagenpark weggedaan; de nummers 204, 207, 209, 211-218, 221, 222, 225, 229, 231-233, 235, 236, 238, 239, 241, 242, 245, 247, 248, 251, 252, 254, 255, 257-259 (34 stuks), terwijl bovendien nog 3 wagens, de nummers 205, 206 en 220, buiten dienst werden gesteld.
De 252 heeft tijdelijk als kantoortje voor ritten kaarten verkoop enz. op het Kruisplein gestaan terwijl de 222 nog dienst heeft gedaan als nummer 8 van de Holland Cleaning Compagny.
In 1962 werden afgevoerd de nummers 201, 203, 205, 206, 210, 219, 220, 223, 224, 230, 249, 250,
253, 256 en 260 (15 stuks).

Hiervan werd de 223 ter zijde gesteld voor museum doeleinden. Het is wel te betreuren, dat geen enkel exemplaar van alle voorgaande series voor een museum behouden is gebleven. In 1963 ging de 226 heen, in 1964 de 244, terwijl in 1965, na 17 dienstjaren, het laatste exemplaar, de 237 werd afgevoerd.

Ook kleintjes nodig
Aangezien de behoefte gevoeld werd aan een aantal kleinere en smallere autobussen met het oog op lijnen, waarvan de route langs smalle wegen loopt of waarop het vervoer niet zo zwaar is, werden in 1949 vijftien autobussen, nummers 301-315, van een kleiner type in gebruik genomen.
In 1950 werd daaraan nog eens een vijftiental toegevoegd, de nummers 316-330.
De chassis waren weer afkomstig van Saurer. De motoren waren 6-cilinder Saurer-diesel motoren van 100 pk, dus gelijk aan die van de serie 201-260. De carrosserieën werden alle door Verheul geleverd. Deze autobussen hadden 27 zit- en 24 staanplaatsen (de 301-315 aanvankelijk korte tijd 18 staanplaatsen).
De laatste 15 verschilden hierin van de eerste groep, dat zij hoge ramen bezaten, zodat ook de staande passagiers uitzicht hadden naar buiten. Behalve de normale lijn- en richtingaanduiding hadden de 301-315 ook aan de rechterzijde bij de ingang nog een lijnnummer film, terwijl bij de 316-330 behalve het lijnnummer ook de plaats van bestemming mede aan de zijkant per film werd aangegeven.

De afvoering van deze serie begon in 1961 met de 309. In 1962 verlieten de dienst de nummers 301, 302, 308, 310, 311, 313, 319 en 330. In 1963 volgden de nummers 303 en 320. In 1964 werden afgevoerd de nummers 305, 321, 322 en 324 en in 1965 tenslotte verdween de rest uit het wagenpark, te weten de nummers 304, 306, 307, 312, 314, 315, 316-318, 323 en 325-329.

In 1951 werd een vervolgserie op de nummers 201-260 in bedrijf genomen, bestaande uit 20 wagens, die de nummers 261-280 ontvingen. Het waren weer Saurer bussen met een Saurer-dieselmotor, gelijk aan de andere Saurers dus 6-cilinder, 100 pk. Hainje bouwde de carrosserieën.
De wagens bevatten 30 zit- en 40 staanplaatsen. Evenals bij de 316-330 waren de ramen hoog gebouwd met het oog op het uitzicht van staande reizigers en was er een lijnnummer- en richtingfilm aangebracht bij de instapdeur aan de rechterzijde.
In 1962 werden de eerste vijf wagens van deze serie afgevoerd, en wel de nummers 262, 266,
268, 270 en 276. In 1963 werden zij gevolgd door de nummers 261, 273 en 278. In 1964 verdwenen van het toneel de nummers 263-265, 267, 269, 271, 275, 279 en 280. De laatste drie, de bussen 272, 274 en 277 verlieten het wagenpark in 1965.

In 1952 werden opnieuw 11 Saurer-autobussen aan het wagenpark toegevoegd onder de nummers 281-291. Zij hadden een 6-cilinder Saurer-dieselmotor van enigszins groter vermogen dan hun voorgangers, namelijk 115 pk, welke motor van een vloeistof koppeling voorzien was. Hainje bouwde de carrosserieën en ook deze wagens hadden 30 zit- en 40 staanplaatsen.
De bussen hadden weer hoge ramen en een lijn- en richtingfilm aan de rechter zijkant. Aan de voorzijde werd de lijn- en richtingaanduiding bij vorige series vergeleken in zoverre gewijzigd, dat de richtingfilm in het midden boven de voorruit werd geplaatst en dat daar bovenop in het midden een filmkastje voor de lijnaanduiding werd aan gebracht. Dit systeem zou voorlopig ook bij de volgende series worden toegepast. Een tijdlang heeft bus 281 gefungeerd als trekbus voor aanhangwagen 1001.
In 1962 werden de eerste drie wagens afgevoerd, de nummers 283, 288 en 290. In 1963 ging nummer 285 deze weg, in 1964 gevolgd door de nummers 286, 287 en 291, terwijl de 289 in dat jaar buiten dienst werd gesteld.
In 1965 werden de nummers 284 en 289 afgevoerd. De nummers 281 en 282 bleven voornamelijk als lesbussen in gebruik en werden in 1966, in verband met de komst van de laatste bussen in de nieuwe serie 202-285, vernummerd in 381 en 382. In de eerste helft van 1967 voerde men ook deze beide wagens af.

In 1953 zijn er 32 autobussen in dienst gesteld, welke deel uitmaakten van een nieuwe serie, die totaal uit 46 wagens zou bestaan. De eerste 32 waren genummerd 401-431 en 436. Het volgend jaar, 1954, werden de overige 14, de nummers 432-435 en 437-446, er aan toegevoegd.
Ook dit waren weer Saurer- bussen met een motor, gelijk aan die van de serie 281-291 en Hainje bouwde wederom de carrosserieën. De ramen werden weer hoog gebouwd, doch aan de rechterzijde werd geen richtingfilm meer aangebracht, alleen een lijn nummer aanduiding.
Een aantal bussen heeft dienst gedaan als trekbussen voor de aanhang-bussen 1001 en 1002-1009 (doorgaans de nummers 401-412). In 1959 moest de eerste wagen van deze serie worden afgevoerd; het was nummer 443. In 1962 onderging nummer 414 hetzelfde lot, in 1963 gevolgd door de 412.

In 1965 verlieten de nummers 402 en 441 het wagenpark. 1966 werd het jaar, waarin het leeuwendeel van deze serie werd afgevoerd, de nummers 401, 403, 405-408, 411, 417,
418, 420, 424-427, 429, 433, 436-439, 442, 444 en 445, totaal 23 stuks. In verband met de komst van de eerste Standaardbussen serie 401-406 werd de oude 404 in januari 1967 vernummerd in 384.
In de eerste helft van dat jaar werd ook deze bus echter afgevoerd; hetzelfde geschiedde met de wagens 409, 415, 419, 421, 431, 432, 434 en 440. Van de toen nog resterende 9 wagens deden de nummers 422 en 430 als leswagens dienst, werden in het najaar van 1967 de wagens 410 en 413 afgevoerd, en werden, in verband met de komst van de nieuwe serie 407-436, de oude wagens 416, 422, 423, 428, 430, 435 en 446 vernummerd in dezelfde volgorde in 493-499.
Daarvan deden de nummers 493-497 dienst voor les- en instructiedoeleinden. Begin 1968 werden echter al de wagens 493, 495, 496 en 499 afgevoerd, in het najaar van 1968 gevolgd door de 494, 497 en 498.

Gelede bussen?

De wagenpark nummers 601-612 waren gereserveerd voor 12 gelede Holland Saurer autobussen.  

Maar door de bestedingsbeperking van de jaren 1955-1957 is er gekozen voor de bouw van acht aanhang personen autobussen deze kwamen in november 1955 in exploitatie onder de wagenpark nummers 1002-1009. (Na de proef periode van 2 jaar met aanhang personen autobus 1001 met vaste trekbus 406 en reserve trekbus 281 i.v.m het koppelingsmechanisme). De 401-405 en 407-412 werden met een nieuw koppelingsmechanisme uitgerust om dienst te 

doen als trekbus voor de grotere aanhang personen autobus serie 1002-1009. 12 trekbussen 401-412 voor de 9 aanhang personen autobussen 1002-1009 is in de exploitatie stukken goedkoper als 12 gelede autobussen.

 

 

 

 

De gelede Holland Saurer autobus is alleen op de tekentafel van het RET ingenieurs bureau tot leven gekomen. De gereserveerde wagenpark-nummers van de 600 serie zijn pas in 1962 weer gebruikt. In 1957 is de RET na de wagenpark-nummers 501-585 (Holland-Saurer) verder gegaan met wagenpark-nummers in de 700 serie.

 

 

De eerste RET Saurer autobus kreeg het wagenpark-nummer 201 in 1947 en de laatste RET Saurer autobus kreeg het wagenpark-nummer 585 in 1958.

Van 1947 tot en met 1968, 21 jaar lang hebben de Saurer autobussen rond gereden in het Rotterdamse straatbeeld tijdens de weder opbouw van de stad.

 

Toch een aanhangbus
Op 20 juli 1953 werd bij de RET de eerste aanhang-bus in Nederland in dienst gesteld op lijn Z (Station DP-noord-Breeplein). De wagen werd toen getrokken door de Saurer autobus 406.
Voor deze wagen waren de chassis-componenten geleverd door Saurer, terwijl het chassis door de RET werd opgebouwd. Hainje leverde de carrosserie. De aanhang-bus had 28 zit- en 40 staanplaatsen, zodat een trein 70 (serie 401-446) plus 68 = 138 passagiers kon vervoeren.
Aanhang-bus 1001 is in 1962 buiten dienst gesteld en pas in 1965 verkocht aan Circus Boltini.
De proef met aanhang-bus 1001 had ten gevolge, dat besloten werd, nog een aantal van dergelijke wagens aan te schaffen en op de dienst van de zwaar bezette Maastunnel lijn 52 (voorheen Z) in te zetten. In 1955 werden 8 wagens van dit type in bedrijf genomen onder de parknummers 1002-1009.

Zij hadden een grotere capaciteit dan hun voorganger; er was plaats voor 30 zittende en 60 staande reizigers, zodat een trein, bestaande uit een wagen van de serie 401-446 en één van deze aanhang-bussen totaal 160 passagiers kon vervoeren.
Ook voor deze aanhangers waren de chassiscomponenten van Saurer afkomstig, terwijl Werkspoor het chassis-raam vervaardigde en de montage bij de RET zelf plaats vond. Hainje fabriceerde de carrosserieën.
In 1962 werden de nummers 1002, 1003, 1005, 1006, 1008 en 1009 buiten dienst gesteld; in 1964 beëindigden ook de nummers 1004 en 1007 de dienst. In 1965 werden de 8 wagens verkocht aan Circus Boltini.

Van 13 november 1953 tot 11 december 1953 heeft de RET een blauwe Zwitserse lichtmetalen Saurer-autobus in dienst gehad, (die het prototype van de serie 501-585 was). De bus reed op lijn 31 (Statenweg-Prinsenhoofd) en had zijn Zwitserse kenteken TG 107 behouden. De 6-cilinder Saurer-dieselmotor van 125 pk was achterin geplaatst, ten gevolge waarvan de vloerhoogte aanzienlijk lager lag dan bij de tot nu toe gebruikte autobussen.
Na een periode van de (geslaagde) proef werd de bus naar Zwitserland terug gezonden.

Na het staken van het NS-groepsvervoer van arbeiders, die per trein naar hun werkplaatsen in de havengebieden werden gebracht en ’s avonds daar vandaan gehaald, kwam dit vervoer aan de RET, die het voor een deel uitbesteedde, o.a. aan De Jong in Rijsoord, doch voor een ander deel zelf ter hand nam.
Met het oog op dit vervoer werd in 1953 van de Naco een zestal Crossley-autobussen overgenomen. Het waren de Naco-wagens 1013, 1015, 1022, 1024, 1031 en 1032, die bij de RET parknummers 151-156 ontvingen. Deze Crossley’s waren gebouwd in 1947 en hadden een carrosserie van licht metaal met midden instapdeur, gebouwd door de Schelde. De motor was een 6-cilinder-dieselmotor van Crossley met een vermogen van 100 pk. Deze bussen hadden 46 zitplaatsen en konden 26 staande reizigers vervoeren. Bij de RET behielden zij hun groene kleur maar werden wel van het RET-embleem voorzien. Zij hadden geen lijnfilm en hebben nimmer in de lijndiensten gereden.
In 1955 werden de 154 en 155 afgevoerd en aan De Jong verkocht die ze onder de nummers 33 en 43 in zijn wagenpark opnam. In 1956 gingen de nummers 151, 152, 153 en 156 eveneens over in handen van De Jong, die ze 113, 114, 115 en 116 nummerde.

De Holland-Saurers serie 501-585
Deze serie is het resultaat geworden van Nederlands-Zwitserse samenwerking op het gebied van de vervaardiging van autobussen. Vandaar de naam Holland-Saurers. De diverse chassiscomponenten werden door Saurer geleverd terwijl de montage van de chassis door Werkspoor geschiedde. De 6-cilinder Saurer-dieselmotor had een vermogen van 125 pk en werd achterin geplaatst, gelijk bij het eerder besproken proefmodel. Hainje leverde de carrosserieën voor deze serie.
De wagens boden plaats aan 37 zittende en 47 staande reizigers, met uitzondering van de 574 en 575 die 43 zit- en 33 staanplaatsen hadden. Vijf stuks, de nummers 501-505, hadden een zelfdragende carrosserie in plaats van een chassis.

Een eerste bestelling omvatte 25 stuks, die weldra gevolgd werd door een nabestelling van nog 35 exemplaren. Later werd nog een bestelling van 25 autobussen geplaatst, zodat de serie tenslotte 85 wagens omvatte.
Tegen het einde van 1954 werden de eerste twee exemplaren ontvangen, die in dienst gesteld eerden onder de parknummers 501 en 502. In 1955 volgden 503-525. In 1956 kwam de tweede groep in bedrijf onder de nummers 526-560. In 1957 werden 16 stuks van de laatste bestelling, de nummers 561-576, afgeleverd en in dienst gesteld. Opmerkelijk was dat de 571 als enige uit deze serie een wit dak had. In 1958 gevolgd door de laatste 9 wagens, genummerd 577-585.

In 1965 moesten de eerste 9 wagens worden afgevoerd; het waren de nummers 501-506, 517 en 523 van de eerste reeks en nummer 538 van de tweede groep. In 1966 gingen 31 wagens dezelfde weg en wel van de eerste bestelling de nummers 507-513, 515, 516, 518-522 (14 stuks) en van de tweede groep de wagens 526, 529-531, 534, 536, 537, 539-541, 544, 546, 550, 553, 556 en 557 (17 stuks).
In 1967 verdwenen allereerst de drie nog resterende wagens van de eerste bestelling, de nummers 514, 524 en 525, uit het wagenpark, voorts 14 exemplaren van de tweede groep, te weten de nummers 527, 528, 532, 533, 535, 547-549, 551, 552, 554, 555, 559 en 560; en tenslotte moesten in dat jaar ook de 10 eerste exemplaren van de derde bestelling worden afgevoerd.

 

Het waren de bussen 562, 565, 566, 568-570, 572, 574, 575 en 582. In het begin van 1968
werd het restant van de serie opnieuw verkleind door de afvoering van nog 6 autobussen, te weten de laatste drie van de tweede bestelling, de nummers 542, 545 en 558, en drie van de laatste groep, de nummers 561, 578 en 579. In het najaar van 1968 verdwenen de laatste twaalf autobussen uit de laatste groep, nl. de nummers 563, 564, 567, 571, 573, 576, 577, 580, 581, 583, 584 en 585.

naar artikel 1927-1937
naar artikel 1938-1945
naar artikel 1957-1966
naar artikel 1967-1982
naar artikel 1982-1990
naar artikel 1990-2005
naar artikel 2006-heden